De Sint-Martinuskerk in Hillegom is een fascinerend juweel van architectonische en historische betekenis, gelegen in het hart van Nederland. Deze rooms-katholieke kerk, die bestond van 1871 tot 1926, heeft een boeiend verhaal dat de religieuze en culturele evolutie van de regio weerspiegelt. Hoewel grotendeels opgenomen in de huidige Sint-Jozef en Sint-Martinuskerk na een ingrijpende renovatie en uitbreiding, blijft de oorspronkelijke structuur een getuigenis van het rijke erfgoed van Hillegom.
Na de Reformatie was de katholieke gemeenschap van Hillegom aangewezen op schuilkerken, waarvan de laatste zich bevond aan de Bakummerlaan. De herstelling van de bisschoppelijke hiërarchie in Nederland in 1853 leidde tot de bouw van nieuwe rooms-katholieke kerken in het hele land. Toch duurde het tot de jaren 1860 voordat Hillegom plannen maakte voor een nieuw kerkgebouw, aangezien de bestaande structuur te klein en vervallen was geworden.
In 1870 werd de eerste steen van de nieuwe kerk gelegd tegen een kostprijs van 7.000 gulden. De bekende architect Herman Jan van den Brink werd aangesteld om de kerk te ontwerpen. Op 15 juli 1871 werd het bouwcontract voor de kerk en toren gegund aan aannemer B. Zuidhof uit Haarlem, die het project voltooide voor 39.874 gulden.
Van den Brink's ontwerp voor de Sint-Martinuskerk was een driebeukige basiliek in neogotische stijl, met een half geïntegreerde toren aan de rechterkant van de gevel. De hoofdingang bevond zich aan de voet van de toren. Het schip bestond uit zeven traveeën, elk voorzien van spitsboogvensters in de lagere zijbeuk en twee kleinere spitsboogvensters in de hoge lichtbeuk. Het driebeukige koor had een rechthoekige vorm en was direct verbonden met het schip. Het was smaller en lager dan het schip en had geen ramen in de zijmuren, alleen een deur. Een groot, hoog spitsboogvenster met glas-in-lood besloeg het grootste deel van de achterwand van het koor, waardoor er licht viel op het hoofdaltaar. Een soortgelijk groot spitsboogvenster was geïnstalleerd aan de achterkant van het schip, waardoor het koor werd verlicht waar het kerkorgel zich bevond.
Het exterieur van de Sint-Martinuskerk vertoonde een opvallende gelijkenis met de Sint-Pancratiuskerk in Sassenheim, ook ontworpen door Van den Brink in 1870.
Speurtochten in Hillegom
Ontdek Hillegom met de digitale speurtocht van myCityHunt! Los puzzels op, beheers teamtaken en verken Hillegom op een spannende en interactieve manier!
De zijbeuken werden van het schip gescheiden door hoge spitsbogen die werden ondersteund door pilaren. Elke pilaar was versierd met vier halve cirkelvormige kolommen onder de spitsboog, bekroond met een kapiteel. Het schip was bedekt met een houten tongewelf dat polychroom was beschilderd, met enkele spanten versierd met houtsnijwerk van engelenfiguren.
Het koor aan de achterkant van de kerk had een houten balustrade met een Latijnse tekst uit Psalm 150: Laudate Dominum in tympano et choro. Laudate Eum chordis et organo, wat vertaald kan worden als Prijs de Heer met tamboerijn en dans. Prijs Hem met snaren en fluit. Aan de linkerachterkant van de kerk stond een beeld van Sint Antonius van Padua, met een donatiebox voor de armen.
In 1882, ter viering van het 25-jarig priesterjubileum van Pastoor J.C. van Grossel, schonken de parochianen de kerk een hoofdaltaar van mergel en wit marmer, ontworpen in neogotische stijl door het bedrijf J.A. van Oort uit Roermond. Rijke parochianen gaven ook opdracht aan Van Oort om een rijkelijk versierde preekstoel te maken met houtsnijwerk dat Sint Martinus van Tours afbeeldde.
In 1897, ter gelegenheid van Van Grossel's 40-jarig priesterjubileum, schonk hij een sierlijke communiebank, gemaakt door het bedrijf J.P. Maas uit Haarlem. De koorbank was vervaardigd uit verschillende soorten marmer en graniet en rijkelijk versierd met reliëfs die de Bruiloft te Kana en de Vermenigvuldiging van de Broden uitbeeldden.
Voor Van Grossel's 25-jarig jubileum als pastoor van de Martinusparochie in 1901, schonken de parochianen een groot orgel, geplaatst in het koor aan de achterkant van de kerk. Het orgel, gebouwd in neogotische stijl door het bedrijf Maarschalkerweerd uit Utrecht, had 28 registers. Het orgel droeg een inscriptie ter herdenking van het jubileum: Jubilanti Pastori grati parochiani R°. D°. J.C. van Grossel 1876-1901. Het orgel werd ingewijd in juni 1901 met een concert door de beroemde componist Philip Loots.
In de toren hing een grote klok genaamd Maria Josephus, gegoten in 1872 door de klokkengieterij Petit & Fritsen. De klok, 1,2 meter hoog met een diameter van 1,05 meter en een gewicht van 825 kilogram, was versierd met afbeeldingen van Jezus, Maria en Jozef, samen met een wijdingsinscriptie.
In de decennia na de bouw groeide de bevolking van Hillegom aanzienlijk door de bloeiende bloembollensector. Tegen 1915 werd een tweede parochie opgericht, wat leidde tot de bouw van de Sint-Jozefkerk. Ondanks dit bleef de Sint-Martinuskerk te klein. Plannen voor een nieuwe, grotere kerk werden gemaakt, maar door financiële beperkingen werden deze aangepast naar een grote renovatie en uitbreiding van de bestaande kerk.
Tussen 1924 en 1926 werd de nieuwe kerk gebouwd, ontworpen door H.P.J. de Vries uit Rotterdam. De toren werd opgenomen in het gerenoveerde gebouw met minimale aanpassingen. De kerk kreeg een nieuwe gevel, de muren van het schip en de zijbeuken werden hergebruikt, het dak werd verhoogd en een transept en nieuw koor werden toegevoegd aan het bestaande schip. De gerenoveerde kerk werd ingewijd door Bisschop Callier op 6 oktober 1926. Het orgel uit 1901 (in gewijzigde vorm), het hoofdaltaar uit 1882 en houten reliëfs van de afgebroken preekstoel zijn nog steeds aanwezig in de kerk anno 2021.
De Sint-Martinuskerk in Hillegom is meer dan alleen een kerk; het is een symbool van de rijke geschiedenis van het stadje en een getuigenis van het blijvende geloof en de toewijding van haar parochianen. Een bezoek aan deze historische plek is een reis door de tijd, die een inkijkje biedt in het architectonische en culturele erfgoed van Hillegom.
Koop nu tickets voor de speurtocht!
Met myCityHunt ontdek je duizenden steden over de hele wereld tijdens spannende speurtochten, schattenjachten en escape games!
myCityHunt vouchers zijn het perfecte cadeau voor veel gelegenheden! Verras jouw vrienden en familie met dit buitengewone evenementgeschenk. myCityHunt vouchers zijn vanaf de aankoopdatum 3 jaar geldig en kunnen binnen deze periode worden gebruikt voor een vrij te kiezen stad en tour uit het myCityHunt portfolio.