De synagoge in Haaksbergen, lokaal bekend als de Synagoge van Haaksbergen, is een verborgen parel in het hart van de Nederlandse provincie Overijssel. Deze synagoge uit de 19e eeuw, met zijn charmante architectuur en rijke geschiedenis, biedt bezoekers een unieke kijk op het Joodse erfgoed van de regio. Of je nu een geschiedenisliefhebber bent, een architectuurliefhebber, of gewoon een nieuwsgierige reiziger, de synagoge in Haaksbergen is een bestemming die je niet mag missen en die zowel boeit als onderwijst.
De synagoge in Haaksbergen staat trots op Ruisschenborgh, direct naast het gemeentehuis, en vormt zo het middelpunt van de stad. Het verhaal van deze synagoge begint in 1825 toen een stuk grond werd gekocht aan de Morsinkhofsteeg om een gebedshuis te bouwen. In 1828 was de synagoge voltooid, gebouwd met materialen afkomstig van de gesloopte villa De Stoepe, die toebehoorde aan de familie Van der Sluys en dateerde uit 1737. Deze historische verbinding is duidelijk zichtbaar in de kenmerken van het gebouw, zoals de vensterbanken, een gevelsteen en grote Bentheimer zandsteenblokken die in de fundering zijn gebruikt.
De synagoge in Haaksbergen is een prachtig voorbeeld van landelijke gotische architectuur, een stijl die voorafging aan de neogotische trend van de late 19e eeuw. Het gebouw meet tien bij zeven meter en is versierd met gotische spitsboogvensters en stenen kozijnen die bijdragen aan zijn schilderachtige charme. Aanvankelijk had de synagoge een schilddak, dat tijdens een ingrijpende renovatie in 1908 werd omgebouwd tot het huidige zadeldak.
Speurtochten in Haaksbergen
Ontdek Haaksbergen met de digitale speurtocht van myCityHunt! Los puzzels op, beheers teamtaken en verken Haaksbergen op een spannende en interactieve manier!
Bij de inhuldiging in 1828 diende de synagoge een Joodse gemeenschap die voorheen samenkwam in een oude turfschuur van de familie Waanders. Het duurde vele jaren en de persoonlijke tussenkomst van wethouder Jordaan om toestemming te krijgen voor de bouw van de synagoge. De renovatie van 1908 was een transformerende periode voor het gebouw. Het oorspronkelijke mikwe (ritueel bad) aan de noordmuur werd gesloopt en de aangrenzende Joodse school werd omgebouwd tot een nieuw mikwe. Dit betekende dat Joodse kinderen hun religieuze lessen na schooltijd volgden op een nabijgelegen openbare school, die tegenwoordig het lokale toeristeninformatiecentrum en theater herbergt.
De synagoge in Haaksbergen heeft zowel de bloei als de tragische momenten van de lokale Joodse gemeenschap meegemaakt. Tijdens de bezettingsjaren van 1940 tot 1945 kwam 32,3% van de Joodse bevolking van Haaksbergen om. Na de bevrijding werd de synagoge opnieuw gebruikt door de Nederlands-Israëlitische gemeenschap van Haaksbergen. Ondanks de sluiting van de moeder-synagoge in Goor in 1948, overleefden de synagogegebouwen in Haaksbergen de Duitse bezetting relatief ongeschonden, hoewel veel van de roerende goederen van de gemeenschap verloren gingen.
In 1968 leidde het afnemende aantal leden tot de laatste dienst in de synagoge, en in 1972 fuseerde de Joodse gemeenschap van Haaksbergen met die van Hengelo. De synagoge en het Joodse badhuis raakten in verval. Onder leiding van burgemeester Ton Stadhouders werd besloten de synagoge te restaureren, en het kreeg de status van monument. Het historische mikwe werd in 1978 gesloopt als onderdeel van de restauratiewerkzaamheden.
Sinds juni 1982 wordt de synagoge in Haaksbergen weer gebruikt, dit keer door de Liberaal Joodse Gemeente Twente (LJG Twente), opgericht in december 1971. Het gebouw wordt beheerd door de Stichting Synagoge Haaksbergen, die het ook gebruikt als Beit Midrash (huis van studie). De synagoge organiseert regelmatig rondleidingen en dient af en toe als locatie voor andere evenementen. Elk jaar bezoeken leerlingen van de hoogste groepen van lokale basisscholen de synagoge als onderdeel van het Anne Frank-project om meer te leren over de geschiedenis van de Joodse gemeenschap van Haaksbergen en het hedendaagse Jodendom. Deze educatieve bezoeken omvatten vaak een bezoek aan de nabijgelegen moskee, wat bijdraagt aan interreligieus begrip.
Op het grasveld naast de synagoge staat een ontroerend monument ter nagedachtenis aan Betsy Frankenhuis (1933-1942), het jongste Joodse slachtoffer van de oorlog uit Haaksbergen. Dit beeld maakt deel uit van de jaarlijkse Stille Tocht op 4 mei. In 2012 werd een plaquette aan het monument toegevoegd met de namen van de tijdens de Duitse bezetting vermoorde Joodse burgers van Haaksbergen. Vanwege frequente diefstallen van bronzen voorwerpen werd het beeld, samen met andere, tijdelijk veiliggesteld op het gemeenteterrein in 2013. Gelukkig zijn de bronzen beelden sindsdien teruggekeerd naar hun rechtmatige plaatsen in Haaksbergen.
De synagoge in Haaksbergen is meer dan alleen een historisch gebouw; het is een getuigenis van de veerkracht en de blijvende geest van de Joodse gemeenschap in de regio. De muren vertellen verhalen van geloof, strijd en vernieuwing, waardoor het een essentiële stop is voor iedereen die dieper wil ingaan op het rijke tapijt van de geschiedenis van Haaksbergen.
Koop nu tickets voor de speurtocht!
Met myCityHunt ontdek je duizenden steden over de hele wereld tijdens spannende speurtochten, schattenjachten en escape games!
myCityHunt vouchers zijn het perfecte cadeau voor veel gelegenheden! Verras jouw vrienden en familie met dit buitengewone evenementgeschenk. myCityHunt vouchers zijn vanaf de aankoopdatum 3 jaar geldig en kunnen binnen deze periode worden gebruikt voor een vrij te kiezen stad en tour uit het myCityHunt portfolio.